Transitus van de heilige Franciscus 3 oktober 2023.
Verkondig het Evangelie aan heel de Schepping.
800 jaar leven volgens de Regel van de Minderbroeders.
INLEIDING:
Net als de eerste broeders zijn wij ook vanavond verzameld rond de stervende Franciscus. In verbondenheid met al onze broeders en zusters wereldwijd gedenken wij zijn heengaan. Na zijn dood volgen 8 eeuwen waarin ons leven vaak haaks op gespannen voetstond hoe te evangeliseren aan heel de schepping en de broeders wel gedwongen werden zich opnieuw te oriënteren. Een vernieuwing die gepaard ging met een terug keer naar de Bron, met een nieuwe overgaven aan de altijd doorgaande eb en vloed van het gebed, en met een oplevend verlangen dat Gods scheppende wezen eindeloos in ons hart aanwezig is. We hebben drie momenten uitgekozen, u vindt het in het boekje – in de tijd dat een nieuwe werelddeel wordt ontdekt rond 1492 – in de tijd van de reformatie 1525 – en in onze jaren na het 2e vaticaans concilie tot nu toe.
Maar natuurlijk staat de tijd vandaag niet stil. We maken een pas op plaats om verder te kunnen gaan, in het voetspoor van de heilige Franciscus in zijn licht. Want dat haakse zal altijd blijven voor ieder die wel in de wereld, maar niet van de wereld is en toch blijft de zorg voor de schepping voor iedereen. Ook wij zoals we hier bijeen zijn, ervaren dat in ons eigen leven. Vandaar dat we deze viering eindigen met een spannende vraag aan onszelf en aan elkaar.
We beginnen nu met de herdenking van de transitus van de heilige Franciscus.
Het sterven van Franciscus;
(uit het eerste levensbeschrijving van Thomas van Celano, 103 en naar de herinneringen van Franciscus).
De weinige dagen die Franciscus tot zijn heengaan restten, bracht hij door met lofprijzingingen en vroeg zijn meest geliefde gezellen Christus met hem te prijzen.
Hoewel Franciscus in de ogen van God het toppunt van genade bereikt had en onder de mensen van deze wereld uitblonk door heiligheid, bleef hij steeds bedenken hoe hij nog volmaaktere dingen kon ondernemen. Hij nam zicht voor onder leiding van Christus nieuwe en grootste dingen te verrichten. Al had hij er nauwelijks kracht meer voor, hij brandde van verlangen terug te keren naar de beginperiode van zijn minderbroedersleven. Met zijn zorgen maakte hij korte metten, alle beslommeringen vergat hij. Vanwege zijn ziekte matigde hij zijn vroegere strengheid, maar ondanks zei hij; ‘Broeders laten we opnieuw beginnen de Heer te dienen, want tot nu toe stelde het allemaal niet veel voor.’
Hij vond dat hij nog niets bereikt had. Volhardend in zijn voornemen van nieuwe heiligheid hoopte hij steeds een nieuw begin te maken. Hij wilde opnieuw melaatsen verzorgen, opnieuw veracht worden zoals vroeger. Hij wilde zich los te maken van alle zorgen, zodat alleen nog maar de muur van zijn lichaam tussen hem en God in stond.
Hij had erg veel te lijden van zijn kwalen. De pijnen waren zo hevig dat hij de hele nacht bijna geen ogenblik rustig kon blijven liggen of slapen. Tegen de morgen nam de pijn wat af en liet hij alle broeders bij zich komen die daar woonden. Hij liet zijn blik peinzend over hen heengaan. Beginnend bij de eerste de beste legde hij zijn rechterhand op het hoofd en zegende hen. En in hen zegende hij alle broeders die in de broederschap waren en er ooit in de toekomst nog in zouden komen. Hij kon er zich maar moeilijk bij neerleggen dat hij niet al zijn zonen en broeders voor zijn dood terug zou zien.
Zo goed en zo kwaad als het ging, hief hij de psalm aan Ik verhef mijn stem tot de Heer.
Lied GVL psalm 142
Hij nodigde ook alle schepselen uit de Heer te prijzen, en door de woorden die hij ooit zelf gedicht had, spoorde hij heb aan God lief te hebben. Ja zelfs de dood zelf, toch voor iedereen verschrikkelijk en afschuwelijk, spoorde hij tot die lofprijzing aan. Opgetogen ging hij haar tegemoet en nodigde hij haar bij zicht uit. Wees welkom zuster dood. Hij richtte zicht tot de broeders en zei; Wanneer jullie zien dat ik stervende ben, leg me dan naakt op de grond Laat me daar als ik dood ben nog zolang liggen als iemand nodig heeft om de afstand van een mijl af te leggen. Eindelijk kwam dat moment. Nadat de geheimen van Christus zich aan hem voltrokken hadden ging hij gelukzalig naar de Heer.
Stilte
Het voortleven van Franciscus
Eerste dialoog.
Dialoog in de jaren 1492, nadat een nieuwe wereld werd ontdekt.
Broeders werden gezonden om naar een nieuwe werelddeel om het evangelie aan heel de schepping te verkondigen. Een nieuwe wereld, nieuw klimaat, taal, en vreemde onbekende mensen en er was niets waar de broeders eens konden beginnen, geen kerk, geen plaats helemaal niets. Er was niets waar ze voor aalmoezen konden vragen. Tijdens deze moeilijke periodes kwamen veel vragen bij de broeders. Een minister was gezonden en zag alle moeilijkheden. Had veel te doen met de broeders die begonnen te zeuren dat dat een nieuwe regel voor hen moet komen in het nieuwe werelddeel Amerika. De minister had zijn broeders bij elkaar geroepen en zei, alles is nog nieuw in deze nieuwe werelddeel. Wij moeten verder gaan om aan heel de schepping het evangelie te verkondigen en zoals het in de regel staat – wij zijn pelgrims en vreemdelingen- en nu weten wij hoe vreemd wij zijn tegen de indianen.
ANTWOORD.
Broeders; Laten we ons licht opsteken bij Franciscus, die heeft tenslotte ook wel eens veel moeilijkheden meegemaakt.
In zijn testament aan ons schreef hij; De broeders moeten er goed voor uitkijken kerken en armoedige woningen en alles wat voor hen gebouwd wordt te aanvaarden behalve als zij er altijd als vreemdeling en pelgrim te gast zijn zoals het pas bij de heilige armoede die wij in de regel hebben beloofd. En wij moeten niet in onze plek nu een nieuwe regel maken. Want naast zijn testament moeten wij ook zijn regel hebben. En waar wij ook zijn moeten wij de regel lezen. En Franciscus zegt ook; En al de broeders beveel ik uitdrukkelijk op gehoorzaamheid dat zij geen aantekeningen maken bij de regel, maar zoals de Heer mij gegeven heeft de regel en deze woorden eenvoudig en zuiver te zeggen en te schrijven, zo moeten jullie ze eenvoudig en zonder interpreteren verstaan en met heilige daden tot het einde toe volharden. Dat zijn de woorden van Franciscus dus broeders laten wij verder de wereld gaan.
Laten wij dat doen zoals Franciscus die aan het einde van zijn leven gezegd had, broeder laten wij opnieuw beginnen want tot nu toe hebben wij niets gedaan. Wij hebben nu een nieuwe uitdaging in een nieuwe werelddeel de schepping vraagt ook iets van ons.
Tweede dialoog in de jaren 1525
In Europa waren de broeders bezorgd. Sommigen lijken zelfs afwezig en houden zich afzijdig. In Rome waren hevige spanningen en de minister Generaal van de orde maakt zich zorgen over de toekomst van de Schepping. Sommige Provincies raken in crisis. Het is die nieuwe leer, de leer van doctor Luther. Medebroeders en nu zelfs hun familie lopen ermee weg. Iedere keer wanneer de Minister Generaal een Provincie bezoekt ontaard het gesprek in een debat. Sommigen vinden het leven van de minderbroeders verdacht, en ze zijn bezorgd over hun zielenheil, die binnen de orde in gevaar zou zijn. Veel mensen begrijpen het leven van de broeders niet meer, en vinden dat de Kerk een heel aparte deel is van de Schepping. Stel dat die nieuwe leer van God is? Zitten wij dat niet helemaal op het verkeerde spoor?? Volgens doctor Luther worden we alleen door het geloof gerechtvaardigd en vinden wij on heil in het leven en onderhouden van de Schrift. En het is Gods genade die maakt dat wij een bij Hem thuiskomen en niet de hoeveelheid geld die je hebt om zieltjes vrij te kopen om een plaats in de hemel te bemachtigen. Waar zijn wij in onze kerk mee bezig? Waar gaat het nou om? Sommige broeders zeggen dat Luthers afkeer van die hele aflatenhandel deel. Als Franciscus nu zou leven zou hij beslist met velen mee eens zijn!
Op een visitatie zei de Generaal aan een grote groep broeders;
ANTWOORD.
Nu jullie over Franciscus begint laten we ons licht een bij hem opsteken.
Jullie aarzelen of de nieuwe leer van Luther of het van God is. Daar geef ik geen mening. Kennen jullie nog de verhaal van mijn voorgangers de ministers toen ze horen dat Franciscus in het jaar 1223 een nieuwe regel aan het schrijven was, bang zijn dat ze zich tot die regel niet willen verplichten.
De zalige Franciscus sloeg toen zijn ogen ten hemel en zei tot Christus:
“Heer, had ik geen gelijk toen ik zei dat ze geen vertrouwen in U hebben?”
Toen hoorde men in de lucht de stem van Christus antwoorden:
Franciscus, in heel de regel is niets van jou, alles wat erin staat is van Mij.
Ik wil dat de regel onderhouden wordt zoals hij is, letterlijk, zonder toelichting. En de stem vervolgde. Ik weet waartoe een mens in zijn zwakheid in staat is en in welke mate Ik hem wil helpen.
En toen jullie over die aflatenhandel had, schoot me een gedeelte van de regel te binnen wat er staat ; Ik raad mijn broeders aan ik vermaand en spoor hen aan in de Heer Jezus Christus om terwijl zij door de wereld gaan niet te twisten en te bekvechten of anderen te oordelen, maar zij moeten mild, vredelievend en bescheiden zijn, vriendelijk en nederig en met iedereen respectvol praten zoals dat hoort. En gelukkig wie vervolging lijden omwille van de gerechtigheid, want aan hun behoort het koninkrijk der hemelen. Wie volhard tot het einde die zal gered worden.
Is dat niet waartoe wij ons door God geroepen weten; arm zijn in het besef van onze armoede van Gods genade leven? Aan die roeping willen wij beantwoorden, binnen de Kerk luisterend naar en in overeenstemming met het Woord van God want onze kloosters zijn het al lang en breed gebruikelijk dat wij uit de heilige Schrift lezen en zo handen en voeten geven aan heel de Schepping.
Ik geef jullie deze raad en laten wij voor elkaar bidden zoals Franciscus aan het einde van zijn leven deed; laten we opnieuw beginnen de Heer te dienen, want tot nu toe stelde het allemaal niet veel voor.’
DERDE DIALOOG
In onze jaren, 60 jaar na het begin van de het 2e Vaticaanse Concillie tot nu. (Herbronnen)
Een oproep kwam vanuit Rome. Het tweede Vaticaanse concilie is gaande en de minister Generaal van de orde had opdracht gekregen om naar de bronnen en regels van Franciscus goed te bestuderen en dat gebeurde met veel enthousiasme. Uit alle delen van de wereld waren broeders bereid om in te zetten. De regel van Franciscus kan vertaald worden in verschillende talen. Maar er was veel kritiek, commentaren en visies van wereldwijde broederschap. In de tijd van Franciscus werd de regel in het latijn “regula bullata” genoemd. Al gauw gingen de broeders aan het werk om het regel te vertalen en zijn begonnen in het latijn en daarna in het italiaans om de regel te vertalen in ieders taal. In tussen geeft de Vaticaanse concilie aan dat de wereldkerk zal de ramen en deuren openmaken naar een nieuwe toekomst. Het is een bruisende en verwachtingsvolle tijd. Maar ook kwam de vraag wat is onze identiteit nu?
Voor het Franciscus feest in het jaar 2000 heeft de Minister Generaal Giacomo Bini een brief geschreven aan alle provincies en costodie van wereldwijde broederschap.
ANTWOORD.
Laten wij een licht opsteken bij Franciscus; want als wij zoeken wat is de ware identiteit van de minderbroeder zegt onze medebroeder Giacomo Bini; Dat staat in het begin van de onze regel waar wij onze professie hebben gedaan. Franciscus zegt; De regel en de levenswijze van de minderbroeder is dit. Het heilig evangelie van onze Heer Jezus Christus onderhouden. En ook in zijn testament zegt Franciscus; Nadat de Heer mij enkele broeders had gegeven, toonde niemand mij wat ik moest doen, maar de Allerhoogste zelf heeft mij geopenbaard dat ik moest leven volgens het model van het evangelie.
Dat is de ware identiteit van de minderbroeder. En de minister Generaal schreef verder; Geliefde broeders, laten wij opnieuw beginnen, woorden van Franciscus op het einde van zijn leven. Een betekenis van wat niet goed is gegaan afgelopen eeuwen. Een aansporing om steeds weer op nieuwe wijze gestalte te geven aan een leven volgens het evangelie. Kan het ook ons een woord worden.
Spannend….. Wat zegt Franciscus tot ons?
Een voorbeeld van spanning is dat Franciscus het testament geschreven heeft om zijn spiritualiteit tegen over de goedgekeurde regel veilig te stellen.
Acht jaar geleden publiceerde Paus Franciscus zijn encycliek Laudato Si’ geïnspireerd met het lied van de lofzang van Franciscus. Wetenschappelijke inzichten vormen in de encycliek het startpunt voor een hartstochtelijk pleidooi voor verandering. Want de ecologische crisis, met het verlies aan biodiversiteit en de klimaatverandering, heeft dramatische gevolgen, zowel voor het leven en welzijn van mensen, als voor onze kwetsbare planeet en het hele levensweb.
Paus Franciscus nodigt onder meer uit om de drievoudige relatie te herstellen waarop het menselijk bestaan gebaseerd is: de relatie met God, met de naaste en met de aarde.
Hoe zit dat met ons? Hoe kunnen ook wij, naar het voorbeeld van Franciscus zijn licht in ons hart bewaren en van daaruit leven? Een aansporing om steeds weer op nieuwe wijze gestalte te geven aan het leven volgens het evangelie? Hoe kunnen ook wij in en doorheen alles vertrouwen hebben en vertrouwen houden, en de moed niet opgeven? Hoe zit dat met ons? Die vraag klonk reeds aan het begin van deze viering, en die vraag ligt er nog.
Laten wij nu vanavond een licht opsteken bij Franciscus, zoals hij aan het einde van zijn leven gedaan heeft.
WOORD VOOR ONDERWEG.
Onze Heer zegt ons in het Evangelie: Zo moet ook uw licht stralen voor het oog van de mensen, opdat zij uw goede werken zien en uw Vader verheerlijken die in de hemel is.
Bij die goede werken gaat het niet om grootse dingen, maar zoals Franciscus in de regel van zijn broeders schrijft aan wie het gegeven is. En door al die ogenschijnlijk kleine blijken van goedheid, kunnen wij heel wezenlijk iets voor anderen betekenen, en zo als een licht voor hen uit schijnen.
U bent nu van harte uitgenodigd naar voren te komen en een lichtje te ontvangen, symbool van het licht dat u zelf bent. Neem het met u mee en laat het schijnen – tot geluk en welzijn van heel de schepping van, en zo van uzelf en met het zingen van het zonnelied die de broeders al 800 jaar hebben gezongen aan heel de Schepping.